Εισηγήτρια του ΕΛΚ στην έκθεση σχετικά με την αποδέσμευση του δυναμικού έρευνας και καινοτομίας στη γαλάζια οικονομία για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και ανάπτυξης στην Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Η θάλασσα είναι γνωστή τουλάχιστον από την κλασική αρχαιότητα ως πηγή πόρων. Έως τα τέλη του 19ου αιώνα οι θαλάσσιες μεταφορές ήταν το κυρίαρχο μέσο μεταφοράς μικρών, μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων για ανθρώπους και εμπορεύματα. Η αλιεία ήταν και παραμένει σημαντική πηγή τροφής των παραθαλάσσιων πληθυσμών. Στις δραστηριότητες αυτές προστίθενται οι συναφείς δραστηριότητες (ανάντη και κατάντη) στην ξηρά: ναυπήγηση και επισκευή πλοίων, κατασκευή και συντήρηση λιμένων, κατασκευή εργαλείων, ασφαλιστική και τραπεζική δραστηριότητα, μεταξύ πολλών άλλων. Την τελευταία πεντηκονταετία σημειώθηκαν σημαντικές ποιοτικές αλλαγές στη σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και τη θάλασσα, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν: η μείωση της μεταφοράς επιβατών (υπέρ της αεροπλοΐας), η διαρκής αύξηση των δραστηριοτήτων αναψυχής, η έρευνα και η εκμετάλλευση ορυκτών ενεργειακών πόρων (πετρέλαιο και φυσικό αέριο, σε όλο και μεγαλύτερο θαλάσσιο βάθος) λόγω της έλλειψής τους στη γη, η έρευνα (πάντα στα πρώτα στάδια) και οι προοπτικές έρευνας στους θαλάσσιους πυθμένες για τα υφιστάμενα ορυκτά, οι δυνατότητες αξιοποίησης του ενεργειακού δυναμικού των κυμάτων, των παλιρροιών, των ρευμάτων και της ίδιας της βιομάζας (φύκια) για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η υπεράκτια παραγωγή αιολικής ενέργειας, η ανάπτυξη βιοτεχνολογιών που σχετίζονται με τη θάλασσα. Για πολλές από τις κοινωνικές προκλήσεις με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπη η ανθρωπότητα σήμερα ενδέχεται η απάντηση να βρίσκεται στην καλύτερη γνώση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και σε μια πληρέστερη ικανότητα χρήσης, διαχείρισης και διατήρησης των πόρων των θαλασσών, των ωκεανών και των παράκτιων περιοχών μας. Η έννοια της γαλάζιας οικονομίας καλύπτει ένα ευρύ φάσμα τομέων οικονομικής δραστηριότητας που συνδέονται με τις θάλασσες και τους ωκεανούς, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται παραδοσιακοί και αναδυόμενοι τομείς όπως οι ακόλουθοι: αλιεία, υδατοκαλλιέργεια, θαλάσσιες και ποτάμιες μεταφορές, λιμάνια και διοικητική υποστήριξη, τουρισμός και ναυσιπλοΐα αναψυχής και κρουαζιέρες, ναυπήγηση και επισκευή πλοίων, θαλάσσια έργα και έργα για την προστασία των παράκτιων ζωνών, έρευνα και αξιοποίηση (υπεράκτιων) ορυκτών πόρων, έρευνα και αξιοποίηση (υπεράκτιων) ενεργειακών πόρων, βιοτεχνολογία, μεταξύ άλλων. Εκτός από το τεράστιο δυναμικό ορισμένων από τους αναδυόμενους τομείς, οι παραδοσιακοί τομείς διατηρούν τη σημασία τους σε ορισμένα κράτη μέλη και δεν πρέπει να λησμονούνται. Η καινοτομία δεν είναι κατ’ ανάγκη αποκλειστικότητα των αναδυόμενων τομέων. Είναι επίσης σημαντικό, και μάλιστα πολύ, να λαμβάνεται μέριμνα για τους παραδοσιακούς τομείς. Ένα παράδειγμα: απέναντι στις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή ναυπηγία τα τελευταία τριάντα χρόνια, ορισμένα κράτη μέλη μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν και να αντιστρέψουν την τάση γενικευμένης παρακμής, ποντάροντας σε διαδικασίες μεγάλης εξειδίκευσης, που μεταφράζονται σε καθαρές αυξήσεις της προστιθέμενης αξίας οι οποίες, ωστόσο, εντάσσονται σε ένα πλαίσιο μειωμένου ανταγωνισμού, και κατόρθωσαν έτσι να ανταγωνιστούν τις ισχυρές ναυπηγικές βιομηχανίες της Άπω Ανατολής. Και στην αλιεία οι προκλήσεις είναι τεράστιες: βιωσιμότητα της δραστηριότητας, βελτίωση της επιλεκτικότητας των εργαλείων, πάταξη της παράνομης, λαθραίας και άναρχης αλιείας, είναι κάποια από τα παραδείγματα. Όσον αφορά τους αναδυόμενους τομείς, συμπεριλαμβανομένων της (υπεράκτιας) έρευνας και της εκμετάλλευσης ορυκτών πόρων και της έρευνας και της εκμετάλλευσης των (υπεράκτιων) πηγών ενέργειας και τη βιοτεχνολογία, μεταξύ άλλων, παρά το τεράστιο δυναμικό της, πρέπει να ληφθούν υπόψη ότι η ευαισθησία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, οι περιβαλλοντικές, οικολογικές και κοινωνικές λειτουργίες των θαλασσών και των ωκεανών, επιτάσσουν ένα πρωταγωνιστικό ρόλο από πλευράς κρατών στη βιώσιμη διαχείριση και προστασία των πόρων, έτσι ώστε να επικρατήσει το δημόσιο συμφέρον και το κοινό αγαθό έναντι των αποσπασματικών, τομεακών και ατομικών συμφερόντων. Είναι αναγκαίο να αποφευχθεί η επανάληψη ορισμένων από τα σφάλματα που διαπράχθηκαν στην ξηρά σε θάλασσες και ωκεανούς. Είναι αναγκαίο να μην αναπαραχθούν μοντέλα χρήσης των πόρων που οδηγούν με γοργούς ρυθμούς στην εξάντληση και τη μη βιωσιμότητα (και στη συγκέντρωση των ωφελημάτων της έρευνας σε ολίγους). Είναι απαραίτητο να καταπολεμηθεί η αδιαφάνεια όσον αφορά εκστρατείες και σχέδια έρευνας που αναπτύσσονται σε θάλασσες και σε ωκεανούς, ιδίως αυτών που χρηματοδοτούνται με δημόσιο χρήμα. Η εκπαίδευση και η κατάρτιση, η έρευνα και η ανάπτυξη είναι στοιχεία καίριας σημασίας για τη βιώσιμη ανάπτυξη της Γαλάζιας Οικονομίας. Είναι αναγκαίο να εκτιμηθεί η καταλληλότητα των υφιστάμενων προγραμμάτων και μέτρων (μεταξύ άλλων σε επίπεδο χρηματοδότησης) σε σχέση με τους στόχους της ανάπτυξης της Γαλάζιας Οικονομίας και η αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφόρων υφιστάμενων δομών και προγραμμάτων, καθώς και τα αποτελέσματά τους.